Inleiding

Als ‘s ochtends uw eerste stappen uit bed hevige pijn in de hiel of de voetzool veroorzaken, hebt u misschien fasciitis plantaris. 

Oorzaak

Fasciitis plantaris is een overbelastingsletsel van de voetzoolpees (fascia plantaris), met ontsteking (fasciitis). Door de spanning op dit peesblad kan er bot aangroeien: dit geeft dan een zichtbare botaangroei aan het hielbeen op röntgenfoto (hielspoor). 

Vaak zijn het korte kuitspieren die ervoor zorgen dat de voet minder vlot kan afrollen. Dit geeft extra spanning in de voetzoolpees waardoor er gemakkelijk overbelastingsproblemen optreden. 

Voetzoolpeesontsteking komt meer voor bij 

• vrouwen
• overgewicht 
• veel stappen of staan, vooral op een harde ondergrond en/of met schoenen met zachte zolen / hoge hakken
• sport: joggen, wandelen, tennis, golf
• uitgesproken plat- of holvoeten

Anatomie

De fascia plantaris is de stevige vezelige band die uw hiel verbindt met de basis van de tenen en vooral voor stabiliteit zorgt. De kuitspier zit door middel van de achillespees vast aan de bovenkant van het hielbeen.

Door de continue spanning en belasting kunnen kleine scheurtjes ontstaan in de voetzoolpees, vooral rond de aanhechting aan het hielbeen. Het lichaam probeert die te herstellen en dit gaat gepaard met een ontstekingsreactie. 

Die ontstekingsreactie kan ook botaanmaak stimuleren waardoor er bot ingroeit en een hielspoor zichtbaar wordt op de röntgenfoto. Dit hielspoor kan echter op RX gezien worden zonder dat er pijn is en omgekeerd kan iemand met veel pijn geen spoor op RX hebben. 

Symptomen

De aandoening begint meestal geleidelijk aan met milde pijn aan de onderkant van de hiel, aanvoelend zoals een kneuzing of een blauwe plek. De pijn begint typisch direct na het opstaan ’s ochtends en na een tijdje gezeten te hebben (startpijn). Met beweging verbetert de pijn meestal om dan naar het einde van de dag weer te beginnen zeuren. 

Als fasciitis plantaris niet behandeld wordt kan het een chronische aandoening worden. Het kan uw activiteiten beïnvloeden en op den duur pijn in de voet, knie, heup en rug geven omdat uw gangpatroon verandert.

Klinisch onderzoek

De stand van voet en enkel worden onderzocht evenals de beweging in de verschillende gewrichten. We gaan na waar de meeste (druk)pijn zit en gaan eventuele zwelling na. De achillespees kan ook gevoelig zijn.

Beeldvorming

Voor het opstarten van de behandeling bij een typisch klachtenpatroon is dit meestal niet nodig. Bij twijfel, een atypisch verhaal of lang bestaande klachten kan dit wel aangewezen zijn. 

In principe zullen dan een echografie van de achtervoet en een staande röntgenfoto van de voet en enkel worden gepland. De röntgenfoto kan een typisch hielspoor tonen. Dit beeld komt dus ook voor bij mensen die geen klachten hebben en anderzijds zijn er mensen met fasciitis plantaris zonder hielspoor op RX. De röntgenfoto geeft vooral een algemeen beeld van de vorm en stand van de verschillende voetbeentjes. De echografie geeft de belangrijkste informatie over de ontstoken weefsels. 

Heelkunde

Een operatie is zelden nodig.

Belangrijk!

Patiënten veronderstellen vaak dat het zichtbare botspoor op röntgenfoto de oorzaak is van hun probleem en dus verwijderd moet worden. Dit spoor zelf is niet pijnlijk maar het gevolg van de mechanische trekkrachten van de voetzoolpees op de hiel. Het peesblad moet verlengd (of uitgerekt) worden en het verwijden van het spoor heeft geen belang.

Als toch tot een operatie wordt beslist kan de voetzoolpees (gedeeltelijk) worden losgemaakt aan de hiel om de spanning en druk te verminderen. Een andere mogelijkheid is een verlenging van de kuitspier (gastrocnemius slide). Soms moet ook een kleine ingeklemde zenuwtak vrijgelegd worden (zenuw van Baxter).

Naar de richtlijnen van

• American Orthopaedic Foot & Ankle Society (AOFAS)

• Association Française de Chirurgie du Pied et de la Cheville (AFCP)